Koffie en varen zijn sterk met elkaar verbonden. Bij het vertrek uit de haven is er altijd werk aan de winkel. Eerst maken we de boot vaarklaar, dan moeten we de box uit zien te komen. De schipper zoekt een geschikte plaats om de zeilen te hijsen. Maar ligt de boot eenmaal op de juiste koers en hoeven we even niks meer te doen, dan is het tijd om uit te rusten. Iemand aan boord zin in koffie?
Vooraf gezet filterbakkie
Op sportieve jachten komt de koffie tijdens de tocht vaak uit een thermoskan die bewaard wordt in de wasbak. Als onderdeel van de tochtvoorbereiding heeft een van de bemanningsleden de waterketel gevuld, die op het gas gezet en ondertussen de filterhouder voorzien van een filter en de nodige scheppen filterkoffie. Zodra de ketel een massieve wolk damp uitstoot is het tijd om op te schenken tot de thermoskan vol is. Dit is de klassieke manier van koffiezetten. Er is vaak veel koffie die uit een mok wordt gedronken.
Houdt het bemanningslid dat de koffie aan boord maakt zich niet aan het voorgeschreven aantal schepjes, dan kan de koffie of te sterk worden of te slap. De richtlijn voor een kopje filterkoffie is ongeveer 7 gram gemalen koffie per 100 ml water. Voor twee ruime koppen koffie van 200 ml gebruik je twee eetlepels koffie als je van milde koffie houdt. Wil je de koffie iets sterker hebben, dan gebruik je drie afgestreken koffielepeltjes gemalen koffie.
Koude koffie of oploskoffie?
Het nadeel van een vooraf gezette thermoskan filterkoffie is dat de temperatuur van de koffie steeds lager wordt. Dit hangt ook af van de kwaliteit van de thermoskan. Wie liever een heet en vers kopje koffie drinkt aan boord, kan kiezen voor oploskoffie. Over oploskoffie wordt vaak laatdunkend gesproken, alsof het geen echte of lekkere koffie zou zijn.
Dat zou deels kunnen kloppen. Oploskoffie is wel degelijk echte koffie, maar het wordt gemaakt door gezette koffie te vriesdrogen bij min veertig graden. Daarbij kan de smaak veranderen. Maar aan oploskoffie is veel verbeterd. Het kan prima concurreren met ‘vers’ gezette filterkoffie. En vers staat hier niet voor niets tussen aanhalingstekens, want: wat is verse koffie?
Verse koffie aan boord
Koffie wordt gemaakt van de koffiebes, om preciezer te zijn van de pit in die bes, de koffieboon. Die wordt gedroogd en dan geroosterd en uiteindelijk gemalen. Net na het roosteren heeft de koffie de meeste smaak. Die smaak wordt snel minder als de koffie met de open lucht in aanraking komt, dan neemt het namelijk vocht op. Net als een koekje dat slof wordt. Daarom wordt koffie meteen in een luchtdichte verpakking gedaan. Oude koffie heeft minder smaak en proeft bitter of zuur. Zo kan het dat een sachet oploskoffie veel verser kan zijn dan de filterkoffie uit het kastje in de kombuis. En dus lekkerder!
Volle smaak
Naast filterkoffie zijn er meer manieren om aan boord lekkere koffie te maken. Zo is er de cafetière, ook wel de French Press genoemd. De koffie en het hete water worden beide in de rechte glazen koffiepot gedaan (eerst de koffie). Deze koffiepot heet officieel het vangglas. Het duurt vier tot zes minuten om alle smaakstoffen uit de koffie te extraheren. Dan duw je met de stamper het koffiedik naar beneden en de koffie is klaar. Deze koffie is zachter van smaak dan filterkoffie en minder bitter. Tijdens het zeilen is het niet altijd mogelijk om met de cafetière koffie te maken omdat de hoge glazen pot niet zo stabiel is. Het kan een oplossing zijn om de cafetière op het kardanisch opgehangen fornuis te zetten.
Pittiger
Wie juist wat pittiger koffie wil, gaat voor de perculator, ook wel de mokkapot genoemd. Deze aluminium koffiepot bestaat uit twee delen die je op elkaar schroeft. Onderin gaat koud water, tot aan de streep, dan komt het koffiehoudertje met de koffie in het onderste gedeelte. Je draait het geheel weer in elkaar en zet het op het gas. Als het water kookt, gaat het als damp door de koffie en komt het in het bovenste reservoir. De koffie is vaak heet en flink sterk. Let op dat de perculator niet te lang op de hittebron staat. Dan verbrandt de koffie en wordt deze erg bitter. Ook moet het reservoir helemaal worden gevuld en moet het water koud zijn.
Espresso aan boord
Wie aan boord een espresso wil serveren zou een handpresso kunnen overwegen. Dat is een pompmechanisme waarmee handmatig druk kan worden opgebouwd. Door een klein beetje kokend water en een ESE-koffiepad toe te voegen, kan een echte espresso worden gemaakt. Inmiddels zijn er ook varianten waarbij het pompje elektrisch is.
Hoeveel koffie?
Iedereen heeft de stoere verhalen wel eens gehoord: “We dronken de hele nacht sterke koffie om wakker te blijven.” Het klopt, koffie houdt je scherp. Koffie bevat cafeïne en dat zorgt dat je lichaam het stresshormoon adrenaline aanmaakt. Hierdoor komt er dopamine vrij in je hersenen. Deze neurotransmitter zorgt ervoor dat je je gelukkiger voelt. In kleine hoeveelheden kan cafeïne een positief effect hebben op concentratie en prestatie.
Maar door cafeïne kan je lijf ook het andere stresshormoon cortisol gaan aanmaken. Een van de bijwerkingen van dat hormoon is duizeligheid en vermoeidheid. Als je dus al wat moe en gestrest bent van een lange dag met zwaar weer, dan kan de koffie er ook voor zorgen dat je je nog slechter en vermoeider gaat voelen.
Drink je veel koffie aan boord, dan moet je ook vaker plassen. Niet vanwege het water in de koffie zelf, maar vanwege het vochtafdrijvend effect ervan. Het is dus belangrijk om naast de koffie ook voldoende water te drinken. Per dag zou je maximaal 400 milligram cafeïne mogen innemen, wat overeen komt met vier koppen koffie, tien blikjes cola of twee energiedrankjes. Overigens is cafeïne pas dodelijk bij 15 gram, wat overeen komt met 150 koppen koffie binnen een paar uur. Die kans is gelukkig zeer klein, zeker aan boord.
Dit bericht is geschreven door Klaas Wiersma, onafhankelijk watersport journalist voor Nauticlink. Wil je reageren op dit bericht? Laat hieronder een reactie achter of stuur Klaas Wiersma een e-mail via nieuwsdienst@nauticlink.com of contact hem via linkedin
