Het is herfst en daarmee breekt weer een nieuw, prachtig seizoen aan op het water. Natuurlijk is het een stuk kouder dan in de zomer. Maar met een trui, een muts en handschoenen is het prima te doen in de boot. En na het varen is er de beloning, lekker opwarmen in de kajuit. Met een welverdiend borreltje komt al snel het tevreden rozige gevoel. Maar het stoken vergt wel enige attentie. Bij onvolledige verbranding kan koolmonoxide aan boord ontstaan, een giftig en uiteindelijk dodelijk gas dat elk jaar gemiddeld tot 5 tot 10 doden leidt. Honderden mensen belanden in het ziekenhuis.
Blauwe vlammetjes
Het is in de haven van Urk, jaren geleden. Na een frisse dag zeilen op onze nostalgische Cornish Crabber beginnen we langzaam weer wat op te warmen. De zon is al een uur onder en het is al aardig donker in de haven. We verlichten de kajuit altijd met een gaslamp met een kousje, die geeft nog flink wat warmte ook. Ondertussen staat een pan water op om de pasta te koken.
Het ingebouwde gietijzeren petroleum-kooktoestel is de trots van ons schip. Eerst moet het ingebouwde tankje in het vooronder op druk worden gepompt. Maar dat is niet genoeg, petroleum is een ‘veilige’ brandstof, het brandt niet uit zichzelf zoals gas of benzine en kan dus ook niet exploderen. Om er op te kunnen koken, moet de branderkop heet zijn. De aangevoerde petroleum of paraffine gaat vervolgens door de kop en wordt dan brandbaar gas. Om de kop heet te krijgen, giet je wat spiritus in een gootje eronder. Dat steek je eerst aan. Is de spiritus bijna opgebrand, dan draai je langzaam de brandstoftoevoer open. Als alles goed gaat, vormen zich mooie blauwe vlammetjes voor de gaatjes van de kop. Heerlijk geknutsel voor op de boot, niks voor thuis natuurlijk.
Rozig wegzakken
Lekker onderuit gaan na een koude dag varen en met een borreltje erbij tevreden terugkijken op de gevaren mijlen. Een beter gevoel bestaat niet, hier doe je het voor. Gloeiende wangen. Misschien heel even een oogje dicht doen, even een dutje? Dat laatste gevoel hadden we wel vaker aan boord. Maar ook gecombineerd met een lichte hoofdpijn.
En dan, als de pan water bijna kookt en we, voor ons uit starend, al een tijdje geen woord meer hebben gewisseld, klinkt opeens een onverdraaglijk gegil in het kleine kajuitje. Een alarm dat door merg en been gaat. Met grote ogen kijken we elkaar aan, “Wat is dit?”. We hebben naast de brandmelder nu voor het eerst ook een koolmonoxide-melder aan boord. En die heeft het giftige gas gedetecteerd. Ook als we het witte apparaatje stil hebben gekregen en binnen willen leggen, gaat het alarm direct weer af. Pas als de boot grondig is doorgelucht en alle koolmonoxide aan boord verdwenen is, blijft de CO-melder rustig.
Bewusteloos door koolmonoxide
Koolmonoxide (CO) is een gas dat je niet kunt ruiken of proeven. Het heeft ongeveer dezelfde dichtheid als zuurstof en kan zich langzaam door de ruimte verspreiden. Het ontstaat bij onvolledige of verkeerde verbranding.
Ingeademde koolmonoxide hecht zich aan de stof hemoglobine in je bloed. Hemoglobine zorgt normaal voor het transport van zuurstof-moleculen. Maar CO hecht zich 200 keer beter aan hemoglobine dan zuurstof. Er komt heel geleidelijk geen zuurstof meer bij je cellen aan. De eerste klachten zijn hoofdpijn, misselijkheid en moeheid. Daarna kun je bewusteloos raken en uiteindelijk sterven.
Ventileer, controleer en alarmeer
De brandweer is er kort over met de slogan: ventileer, controleer en alarmeer. Ook al is het buiten koud en wil je het zo snel mogelijk ‘een beetje behaaglijk’ maken in de boot, zorg altijd voor goede ventilatie. Controleer of de kachel, cv of geiser goed brandt. Een geeloranje vlam in een gastoestel wijst op een gebrek aan zuurstof. Sporen van roest of roet geven aan dat het apparaat niet goed werkt. Controleer de rookafvoer. Over het alarm: die koolmonoxide-melder had natuurlijk al veel eerder bij ons aan boord moeten zijn. De meeste CO-melders kosten tussen de twintig en dertig euro, dus om de kosten hoef je het niet te laten. En als laatste: realiseer je wat er aan de hand kan zijn als er meerdere mensen zich slecht voelen. Sla alarm. Ook als je al in de frisse lucht bent. Zo kun je onbezorgd genieten van de herfst, een van de mooiste seizoenen op het water.
Dit bericht is geschreven door Klaas Wiersma, onafhankelijk watersport journalist voor Nauticlink. Wil je reageren op dit bericht? Laat hieronder een reactie achter of stuur Klaas Wiersma een e-mail via nieuwsdienst@nauticlink.com of contact hem via linkedin
