Het najaar is de beste tijd om een nieuw zeil te bestellen. Zeilmakers hebben het doorgaans druk, vooral tijdens het zomerseizoen. Dan komen er naast de bestellingen voor nieuwe zeilen ook reparaties aan bestaande zeilen bij. Vlak voor de vakantie bijvoorbeeld, willen veel watersporters hun boot nog even helemaal in orde maken. Wie in het najaar een nieuw zeil bestelt, kan er in de lente meteen mee zeilen.
Welke zeilen zijn er?
Voordat we een nieuw zeil gaan bestellen is het goed om stil te staan bij de vraag: welke zeilen zijn er en waar kan ik uit kiezen? De zeilen op een zeilboot zijn in te delen in drie groepen. Je hebt het grootzeil, een of meerdere fokken en als de wind van achter komt kun je een spinnaker of een halfwinder hijsen. Die laatste categorie bestaat uit zeilen die alleen bij een bepaalde koers worden gezet. Vandaag kijken we naar het grootzeil. Wat voor zeil is dit en welke keuzes zijn er?
Het grootzeil
Als eerste kijken we naar het grootzeil, het belangrijkste zeil aan boord. Het grootzeil wordt als eerste gehesen en als laatste gestreken. Dit zeil is erg belangrijk voor de balans in de totale zeilvoering. Zonder grootzeil is de boot lastig te sturen. Als je zeilt staat het eigenlijk altijd. Het grootzeil is niet altijd het grootste zeil, wat dat betreft is de naam wat verwarrend. Spinnakers, halfwinders en fokken voor lichtweer kunnen groter zijn.
Het grootzeil wordt achter de mast gevoerd en zit vast aan de mast en de giek. Het zeil wordt bediend met de grootschoot, dat is de schoot die heel vaak is vertraagd met katrollen en schijven. De grootschoot kan strakker en losser en vaak zit het voetblok in de kuip nog op een rail voor nog meer varianten in de bediening.
Vleugelvorm
Het grootzeil is een vlak zeil, de wind stroomt er langs. Door de vleugelvorm werkt het net als een vliegtuigvleugel: aan de bolle kant ontstaat een trekkracht. Vliegtuigen kunnen daardoor omhoog. Een zeilschip zou in theorie zijwaarts worden getrokken. Dat klopt ook alleen de kiel of een zwaard zorgen ervoor dat de boot vooruit gaat.
Zeillatten
Een grootzeil heeft zeillatten die zorgen voor een betere vorm. Vooral in het achterlijk, de losse kant van het grootzeil is extra steun nodig. De latten werken het best als ze horizontaal zijn ingenaaid. Soms is het voldoende als de zeillatten alleen in het achterste stuk van het zeil zitten. De latten kunnen ook door het hele zeil lopen, dat heet een doorgelat grootzeil. Dit zien we vaak bij snellere boten zoals catamarans. Deze zeilen zijn wat vlakker door de lange latten.
Kleiner maken van het grootzeil
Bij harde wind kun je het grootzeil kleiner maken door te reven. De boot zeilt hierdoor vaak prettiger. Reven kan op twee manieren. Je kunt het hele zeil laten zakken langs de mast. Het brede, onderste deel wordt dan samengebonden met touwtjes of het hangt gewoon los. Het zeil wordt met de reefogen, speciale gaten in het zeil weer strak gezet langs de giek. Een grootzeil heeft vaak twee of drie reven. Het kan een beetje kleiner, flink kleiner of helemaal klein worden gemaakt. Misschien denk je , ‘dat hoeft voor mij niet zo, tegen die tijd lig ik al lang in de haven’. Maar soms kun je een flinke bui niet ontwijken. Zeilen met een gereefd zeil is dan de beste en meest comfortabele manier van varen, beter dan op de motor. Reef-mogelijkheden zijn dus een veiligheidsmiddel waar je in slecht weer eens heel blij mee kunt zijn.
Rolreefsysteem
Naast het reven door het zeil te laten zakken (en dan weer strak te trekken), zien we steeds vaker zeilen die in de mast verdwijnen. In de mast zit een roller waar het hele zeil omheen kan worden gerold. Deze zeilen kun je heel makkelijk zo groot en zo klein maken als je zelf wilt. Nadeel is dat horizontale latten niet kunnen worden opgerold. Deze zeilen hebben verticaal ingenaaide latten. Niet helemaal ideaal voor de zeilvorm maar een prima concessie voor een hoop comfort in de bediening.
Materiaal
Bij de keuze voor het doek van je nieuwe grootzeil is er een ruim aanbod. De meeste zeilen zijn van het materiaal dacron. Duurdere zeilen worden gemaakt van sterkere stof die minder rek heeft. De zeilmaker snijdt de panelen van een zeil op zo’n manier dat de gewenste vleugelvorm erin komt. Hoe mooier die vorm, hoe fijner je er mee kunt zeilen. Voor zeilmakers is het niet alleen de uitdaging om een zeil te naaien met de beste vorm, maar ook om te zorgen dat die vorm zo lang mogelijk in het zeil blijft. Door de druk van de wind tijdens het zeilen en door het klapperen bij het overstag gaan slijten de zeilen namelijk en gaat de mooie vorm uiteindelijk verloren. Bij zeilen van dacron gaat de ideale vorm als snel verloren omdat de stof een kleine beetje kan rekken. Daarna is de zeilvorm ietsje minder maar zeker goed genoeg om meerdere jaren lekker mee te zeilen.
Laminaatzeilen
Bij laminaatzeilen werkt het anders, hier worden sterke vezels uitgelegd op een mal in de vorm van het ideale zeil. Deze vezels worden dan aan elkaar geplakt met een laagje doorzichtig polyesterfilm van Mylar of PET. De vezels worden precies in de trekrichting op de mal gelegd waardoor het zeil uitstekend z’n vorm behoudt. De vezels zijn van koolstof of van aramide dat wordt gebruikt in kogelvrije vesten. Extreem sterke materialen. Deze mooie zeilen zijn daardoor ook een stuk duurder. Nadeel is dat het de polyesterfilm wat meer onderhevig is aan slijtage. Zeker op de plekken waar het veel in beweging is, slijt het veel sneller dan dacron. De vezels worden niet meer op hun plaats gehouden en verliezen deels hun functie. Gelukkig is dit een probleem dat vooral stamt uit de beginjaren van laminaatzeilen, inmiddels zijn de ontwikkelingen op dit gebied al veel verder. Er zijn namelijk allerlei tussenvormen ontstaan. Zeilen hebben naast vezels en de polyesterfilm ook een plaklaagje dacron, de zogenaamde tafetta. Dit verlengt de levensduur aanzienlijk. Ook worden zeilen gemaakt van meerdere aparte kleinere panelen laminaat die aan elkaar worden genaaid of geplakt. Kortom en zijn ontzettend veel tussenvormen met alle gewenste kwaliteiten.
In het volgende deel gaan we dieper in op de verschillende soorten doek en de verschillende manieren waarop het grootzeil kan worden gesneden.
Dit bericht is geschreven door Klaas Wiersma, onafhankelijk watersport journalist voor Nauticlink. Wil je reageren op dit bericht? Laat hieronder een reactie achter of stuur Klaas Wiersma een e-mail via nieuwsdienst@nauticlink.com of contact hem via linkedin
