Zeiler en roeier Mark Slats zou de Conny van Rietschoten-prijs als ‘Zeiler van het Jaar’ niet kunnen ontgaan. Het leek in maart menigeen een onontkoombare erkenning voor zijn tweede plaats in de spraakmakende Golden Globe Race 2018-19 rond de wereld. Maar in plaats te kiezen voor de stoere zeiler, avonturier en overlever op zee, koos de jury onder de veilige olympische paraplu van het Watersportverbond voor de windsurfer op de driehoeksbaan. Een keus die craquelé doet springen in het Delfts blauwe bord, dat verbonden is aan de zeil-trofee, en de onderscheiding een flink deel van haar prestige doet verliezen.
Het schuurt dat de Van Rietschoten stichting – die inmiddels financieel nogal afhankelijk is geraakt van het Watersportverbond – haar roots is vergeten. Want zo vaak kan Nederland niet bogen op een oceaanzeiler als Mark Slats. Technisch onderlegd en oersterk in zowel fysieke als mentale zin. Een zeiler die het niet een paar uur, maar 214 dagen volhoudt. En een zeiler die in staat is ‘met weinig’ en solo de wereld rond te zeilen, in plaats van vertroeteld te worden met allerhande olympisch comfort. Kortom, een onafhankelijke sportman in de kracht van z’n leven, en uniek rolmodel.
Twee avontuurlijke geesten. Mark Slats (1977) woonde tot z’n achtste in Australië, switchte een aantal maal van continent en werd op z’n 23-ste tijdens een vakantie Australisch kampioen kickbocksen (..). Het gewonnen prijzengeld hielp hem een oude stalen boot (de ‘Cornelia’) te kopen, waarmee hij terugzeilde naar Nederland. Met diezelfde klassieke langkieler zeilde hij in 2004 nog eens solo non-stop de wereld rond (Oceans2Cross).
En Van Rietschoten mocht dan tot een welgestelde klasse behoren, toch zocht ook hij als 21-jarige het avontuur op. Met de lekkende houten draak ‘Gerda’ van z’n Engelse vriend Morin Scott, waarin hij voor 200 pond ‘een aandeel’ had gekocht, staken de twee in 1947 de Noordzee over. Vanuit Harwich naar Cuxhaven, een tocht die hun laatste had kunnen zijn. Scott schreef later een boek over deze memorabele zeilreis: Het verhaal van een Draak.
Alle twee even eigenzinnig. Los van bovenstaande wapenfeiten roeide Slats ook nog in wedstrijdverband de oceaan over en won in een recordtijd. Vestigde hiermee zelfs een Guinness World Record. Om nauwelijks drie maanden later mee te doen aan de bepaald niet voor de hand liggende ‘retro’ Golden Globe Race. Een aanpak en voorbereiding, die er uit springt. Dat paste ook bij Van Rietschoten. Die koos als wapen in de Whitbread Round the World Race 1977-78 voor de aluminium boot (de Flyer) van de innoverende Wolter Huisman (nu Royal Huisman), en bovendien voor een in die dagen extreem planmatige aanpak van de avontuurlijke wedstrijd. Twee voorbeelden van ‘anders dan anderen’.
Tijdens het ‘Zeiler van het Jaar’-gala begin deze maand in het Scheveningse Zuiderstrandtheater (waar de Van Rietschoten trofee werd uitgereikt. Deze keer door de voorzitter van NOC*NSF – daar heb je het al…) hoorde ik een vertegenwoordiger van de stichting zeggen dat Slats ‘eigenlijk geen echte zeiler’ is. Ja serieus. Mogelijk omdat Slats zichzelf wel eens vooral avonturier heeft genoemd. Of over de oceaan is geroeid… Maar eigenlijk omdat Slats een atypische indringer is in het milieu van het Watersportverbond (lees: nooit driehoeksbaanjes heeft gezeild), waar men toch bij voorkeur aan de olympische geldkraan draait.
Volgens mij zijn échte zeilers juist avonturiers en geen driehoeksbaantje-pielers. Misschien is Slats wel de enige Nederlandse zeiler, die qua talenten kan tippen aan het niveau van de Franse professionele oceaanzeilers. Dat zijn mentaal oersterke ondernemers als Van Rietschoten, die alles kunnen: een (zeil)bedrijf organiseren, zelfreddend zijn op technisch gebied, onder alle omstandigheden het hoofd koel houden en óók nog kunnen zeilen. Dankzij dat slag zeilers loopt de zeilerij daar over van de échte helden en krachtige sponsoren. Een wereld die men zo graag in Nederland zou willen kopiëren, maar waar men maar niet in slaagt. Nou, hierom dus…
De olympische zeilerij is te braaf voor het ware heldendom. En teams brengen mooie samenwerkingen voort, maar geen helden. Voor die laatsten heb je individuele risico’s en prestaties nodig, die het publiek voor onmogelijk houdt. Vraag de gemiddelde Nederlander naar de naam van een zeiler of zeilster en hij antwoordt Laura Dekker. Geen idee van al die olympische kampioenen en klassen. Voor menigeen een frustratie, maar zo simpel werkt het. Een sport gaat leven, als er volkshelden uit voortkomen (neem Max Verstappen). Maar die uitzonderlijke individuen steken niet elke dag hun kop boven het maaiveld uit. Daarom is het extra jammer, dat de gevestigde orde Slats ‘nog even in de wacht heeft gezet’ en onze deelnemer aan de Vendée Globe 2024 – ja, dat is nog steeds het plan – dat zetje in de rug is onthouden. Maar zo ver was u al.
Met vriendelijke groet,
Bert Kuijpers,
schipper van Nauticlink