Informatie voor de watersporter
Zaanse Schans

Varen vanuit Zaandam: vaarroutes in de Zaanstreek

In de serie startplekken met meerdere vaarroutes, varen we deze keer vanuit Zaandam. De rivier de Zaan speelt een grote rol in de geschiedenis van de Zaanstreek. En van die rivier gaan we zeker gebruikmaken. Natuurlijk komen we langs de internationaal beroemde Zaanse Schans met de molens aan het water. En er is nog veel meer te ontdekken op de verschillende vaarroutes vanuit Zaandam.

Ooit was de hele Zaanstreek vol met molens, het was het industriegebied van Nederland. Veel van de molens zijn gesloopt, maar de bedrijven zijn gebleven. Die vinden we nog steeds aan de Zaan. Tijdens het varen in de Zaanstreek kan het daarom soms wat vreemd ruiken, zoals bijvoorbeeld de cacao-geur of de geur van koekjes.

Naar het Alkmaardermeer

Voor het Alkmaardermeer varen we naar het noorden. Na een nachtje in de Oude Haven begint de route meteen met een sluis, de Wilhelminasluis. Deze sluis werd in 1900 gebouwd en was in 1902 klaar. Het is een grote sluis en de bediening is meestal heel vlot. We waren natuurlijk liever meteen lekker gaan varen in plaats van gedoe met lange landvasten en stootwillen naast de boot, nog voordat de tocht goed en wel is begonnen. 

Mocht je dit gevoel herkennen, bedenk je dan dat hier in 1288 een dam werd aangelegd in de Zaan. Die beschermde het achterland, waar we nu naartoe varen, tegen het getij van het IJ. In 1608 kwam er op deze dam een overtoom, een soort dubbele scheepshelling waar schepen over de dam werden gesleept. 110 jaar lang deed de overtoom dienst. Dus dat we nu zo makkelijk de Zaanse Dam kunnen passeren, zonder de boot over de dam te hoeven trekken, is eigenlijk een ontzettende meevaller.

Varen bij de Zaanse Schans

Tussen de moderne gebouwen aan de Zaan staan aan bakboord nog de typisch Zaanse houten huizen. Blijf niet te lang naar bakboord kijken, want na een paar slingers en bruggen bevaren we de beroemde Zaanse Schans met de oud Hollandse molens aan het water. Na corona is het aantal bezoekers met 1,25 miljoen gehalveerd maar de verwachting is dat het er rond 2030 wel eens drie miljoen zouden kunnen zijn. Wat een rijk gevoel om hier met een kop koffie in de hand op eigen kiel langs te varen. 

We blijven op de Zaan tot die een haakse bocht naar bakboord maakt bij West Knollendam. Na de bocht nemen we de afslag naar stuurboord, de Markervaart op. Hier nemen we de eerste afslag naar bakboord waarop de Enge Stierop ons naar het ruime sop brengt van het Alkmaardermeer.

Op het Alkmaardermeer

Nu we de ruimte hebben, is het heerlijk om lekker te varen zoals we zelf willen. Dat kan een rondje om het meer zijn, of een lekker plekje zoeken in een van de vele inhammen en uitlopers van deze plas. Net als veel meren in ons land is ook het Alkmaardermeer ontstaan als gevolg van de winning van veen. Deze natuurlijke energiebron was weinig duurzaam. Om het veen af te kunnen graven liet men het water eruit lopen met een stelsel aan sloten. Maar daardoor klonk de veengrond ook flink in met bodemdaling als gevolg. Wat overbleef was een stelsel van instabiele dijkjes, legakkers en eilandjes. Met de Allerheiligenvloed van 1170 ging het mis. Alles spoelde weg en wat overbleef was een groot meer, het Alkmaardermeer.

In de zuidwesthoek van het meer, het Uitgeestermeer, zijn maar liefst drie restaurants om te lunchen: Restaurant Havenrijk, Krelis en Bistro ‘t Schippersrijk. Let op, alleen bij Havenrijk staat de uitsmijter op het menu, de andere twee zijn meer van de focaccia’s of egg benedict als lunch. Iets verder naar het noorden in het Limmergat ligt Pannenkoek eiland. Deze naam is gebaseerd op de vorm van het eiland, de pannenkoeken moet je zelf bakken.

Vaarroute naar Alkmaar

We vervolgen onze tocht in de linkerbovenhoek naar het Alkmaardermeer bij Akersloot. Hier varen we langs molen de Oude Knegt, een grondzeiler waar graan wordt gemalen. Er is ook een winkeltje bij de molen. Via het Noordhollandsch Kanaal varen we richting Alkmaar. Na de brug gaan we op de splitsing naar bakboord richting de binnenstad. Daar komen we al snel uit op de Bierkade met de vierkante accijnstoren. Bij deze toren kunnen we kiezen uit vier opties. Aan bakboord is de turfhaven, een prima plek om de boot neer te leggen om de stad te voet te verkennen. 

Rechtdoor kan ook, deze gracht heet het Verdronkenoord. Je komt langs de Vismarkt, over de Mient en uiteindelijk bij de populaire kaasmarkt op het Waagplein. Op vrijdagen en de dinsdagavonden in de zomer wordt hier de oude kaashandel nagespeeld.

Terug varen naar Zaandam

Na het genieten van de binnenstad van Alkmaar is het tijd om de vaarroute weer op te pakken. Daarvoor varen we terug naar de Y splitsing en nemen we de andere optie en gaan we het Kanaal Omval Kolhorn op. Bij de viersprong gaan we stuurboord uit, de Ringvaart van Heerhugowaard op. We varen langs Rustenburg en het vaarwater heet nu de Schermerringvaart. Dit is een lange ringvaart rond de Grootschermerpolder. Pas bij de Vuile Graft verlaten we de Schermerringvaart. 

Na de brug komen we weer terug op het Noordhollandsch Kanaal. We varen naar stuurboord naar het westen maar nemen de eerste afslag naar bakboord het Koggepolderkanaal op. Dit kanaal brengt ons naar de Markervaart en nu zijn we weer op de oude vaarroute die we namen vanuit Zaandam. 

Volgende keer varen we vanuit Zaandam naar het noorden, en dan brengen we een bezoek aan Volendam en Monnickendam.


Dit bericht is geschreven door Klaas Wiersma, onafhankelijk watersport journalist voor Nauticlink. Wil je reageren op dit bericht? Laat hieronder een reactie achter of stuur Klaas Wiersma een e-mail via nieuwsdienst@nauticlink.com of contact hem via linkedin

Foto: Tommy Ferraz

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Ontvang wekelijks ons watersportnieuws-overzicht