Gelukkig komen ongelukken door een gaslek aan boord niet vaak voor. Maar als het fout gaat, dan gaat het ook goed fout. Eerst zorgt de klap van de explosie voor een enorme schade. Aan de boot, maar ook aan de opvarenden. Vervolgens ontbrandt het gas met een steekvlam, waardoor er brand kan uitbreken aan boord. Binnen een fractie van een seconde en vaak totaal onverwacht, zijn er mensen gewond, is er veel schade en breekt er brand uit. Dus al komen ongelukken met gas aan boord niet vaak voor, er is alle reden om deze energiebron met de nodige voorzorg te behandelen.
Alternatieven
Op met merendeel van alle jachten wordt gebruik gemaakt van butagas. Dit is een ideale energiebron om mee te koken, de boot te verwarmen of de koelkast te laten koelen. Alternatieven zijn er wel, zoals koken op vloeibare brandstoffen als spiritus, of met behulp van diesel. Anders dan bij spiritus wordt er met diesel niet direct gekookt op de dieselvlam. Ooit gold de primus op kerosine of petroleum als de enige optie. Die wordt nu alleen nog in nostalgische schepen gebruikt.
Elektrisch koken ligt steeds meer voor de hand, vooral op boten met flinke accu’s en mogelijkheden om veel stroom te genereren en op te slaan. Water of eten verhitten kost nou eenmaal erg veel energie. De vloeibare brandstoffen zijn een stuk minder explosief dan gas.
Voordelen van butagas
Maar de voordelen van gas zijn groot. Water koken op gas gaat snel, een gasvlam bevat veel energie en gasflessen nemen relatief weinig ruimte in. Daarnaast kun je gas lang bewaren en gedoseerd gebruiken. Een gasfles loopt niet langzaam leeg zoals een accu. Voor de flessen is er een internationaal, fijnmazig distributienetwerk waarbij de lege fles in de meeste jachthavens kan worden ingewisseld voor een volle. Zeker in Nederland.
Een van de weinige nadelen van butaangas is dat het niet bruikbaar is in koude landen. Onder de -0,5 graden Celsius wordt butaan namelijk vloeibaar. Bij lage temperaturen ontstaat dus geen gas en dus ook onvoldoende druk op de leiding.
ISO-norm
Om veilig gebruik te kunnen maken van butagas aan boord, zijn er duidelijke regels waar scheepsbouwers zich aan moeten houden bij het aanleggen van een gasinstallatie. Deze ISO-norm geldt sinds 2001 en bestaat onder andere uit een gascontrolelijst. Wie wel eens een gasinstallatie aan boord heeft bekeken, herkent veel van de zaken op deze lijst.
Zo moet de gasfles zich in een aparte gasbun bevinden, liefst achter op het schip. Deze bun heeft bijvoorbeeld ‘onderventilatie’, een luchtafvoer naar beneden waardoor eventueel lekkend gas kan ontsnappen. Via een speciale schotdoorvoer wordt de gasfles aangesloten op het gas-circuit aan boord. De slangen moeten van een goedgekeurde soort zijn en de installatie mag alleen door een gespecialiseerd bedrijf worden aangelegd. Flexibele slangen worden alleen gebruikt bij bewegende delen, zoals een cardanisch opgehangen kooktoestel.
Het systeem bestaat uit koperen gasleidingen die worden vastgezet met beugels. Ieder deel is af te sluiten met een aparte kraan. De leidingen komen zo min mogelijk in de buurt van warme onderdelen, zoals de motor. Gelukkig weet de installateur precies wat wel en wat niet mag en worden er geen boten geleverd die niet aan de norm voldoen.
Gebruiksregels
Toch ben je er niet met een gecertificeerde installatie. Voor ons zijn er ook regels, dat zijn meer gebruiks- en gedragsregels:
- Gebruik alleen de gasflessen die bedoeld zijn voor de watersport, gebruik geen autogas (LPG).
- Zorg dat de bemanning weet hoe de gasinstallatie werkt en laat zien waar de brandblussers hangen.
- Sluit alle gasafsluiters af als u van boord gaat, indien mogelijk ook ‘s nachts.
- Zorg altijd voor voldoende ventilatie. (Denk ook aan koolmonoxide.)
- Bewaar volle en lege gasflessen in de gasbun en niet elders aan boord.
- Laat om de drie jaar een inspectie uitvoeren (door een bedrijf met het Certificaat Gastechniek).
- Laat om de drie jaar de gasslang vervangen, de gasdrukregelaar om de tien jaar.
- Sleutel niet zelf aan de gasinstallatie.
- Raadpleeg bij lekkende gasflessen direct een specialist om brand- en explosiegevaar te voorkomen.
- Plaats een gasdetector.
Veilig, maar…
Er wordt van alles aan gedaan om gasexplosies aan boord te voorkomen. Gelukkig maken we dergelijke ongelukken zo weinig mee dat ze vaak het nieuws halen. En daar waarschuwen ze andere watersporters weer mee. Want de kans op lekkage van gas is niet zo groot, maar de gevolgen ervan kunnen wel erg groot zijn. Alle reden dus om voorzichtig te zijn met gas aan boord.
Dit bericht is geschreven door Klaas Wiersma, onafhankelijk watersport journalist voor Nauticlink. Wil je reageren op dit bericht? Laat hieronder een reactie achter of stuur Klaas Wiersma een e-mail via nieuwsdienst@nauticlink.com of contact hem via linkedin
