Geld van de regering? Neehoor, dankuwel. De Reddingsmaatschappij is al twee eeuwen financieel zelfstandig. Terwijl de reddingsdienst toch een ‘gemeenschappelijk doel’ nastreeft: het redden van alle mensen die in nood zijn op het water. Maar waarom accepteert de KNRM eigenlijk geen financiering vanuit de overheid?
De Nederlandse reddingsmaatschappij bestaat dit jaar twee hele eeuwen. Het is een jubileumjaar met allerlei feesten en vieringen. Ook de Franse- en de Engelse reddingsdienst zijn begonnen rond het jaar 1824. En ook in die landen staat de reddingsdienst geheel los van de overheid.
Onbruikbare boten
Zo lezen we op de site van de KNRM over het allereerste begin in 1809, vijftien jaar voor de officiële oprichting van de KNRM. De staat kwam met een initiatief voor een reddingsdienst. De overheid stelde roeireddingsboten ter beschikking op verschillende plekken aan de kust. Alleen waren deze boten onbruikbaar omdat ze te zwaar waren om over het strand naar de vloedlijn te trekken. Ze werden niet gebruikt. Er was ook geen toezicht op deze reddingsboten en omdat lokale motivatie ontbrak om er iets van te maken, stierf het initiatief een stille dood.
Eigen initiatief wél succesvol
Als in het jaar 1824 zes redders en twee drenkelingen verdrinken voor de kust van Huisduinen, is dit de aanleiding om een reddingsdienst op te zetten. Deze keer komt het plan vanuit de zeelui zelf en ook de financiering komt nu van particulieren en rederijen. De vrijwillige redders komen uit de kustplaatsen en voor de hulp aan schepen wordt geen vergoeding gevraagd. Zonder overheidsbemoeienis lukt het dit keer wel om een dienst op te zetten, eentje die tot op de dag van vandaag uitstekend functioneert.
Veel voordelen overheids-reddingsdienst
Maar de grote vraag is natuurlijk waarom een dienst als het redden op zee, wat toch een typische overheidsdienst zou kunnen zijn, niet valt onder de verantwoordelijkheid van de regering? De staat zou toch jaarlijks een heel klein hapje uit alle belastinginkomsten kunnen besteden aan de KNRM. Op de totale overheidsfinanciering is dat nauwelijks merkbaar.
Risico’s eigen financiering KNRM
Een inkomstenstroom op basis van donaties en giften zoals de KNRM nu heeft, brengt risico’s met zich mee. Stel dat er een paar reddingen mislukken door materiaalpech, een ongeluk of nalatigheid. Dan zou de stemming bij de donateurs om kunnen slaan waardoor de geldstroom plotseling stagneert.
Ook is er het gevaar dat er een concurrerende dienst wordt begonnen, zoals bijvoorbeeld bij de wegenwacht is gebeurd. Een overheid, die wettelijk bepaalt welke dienst welke verantwoordelijkheid heeft, zou dit kunnen verbieden.
Personeel dat in overheidsdienst is, kan betaald worden met een vast salaris als ambtenaar, eventueel met extra risicogeld. Voor het management kunnen gekwalificeerde ambtenaren met ruime bestuurservaring worden aangesteld.
Toch willen reddingsdiensten expliciet niet onder de hoede van vadertje staat functioneren.
Geen reden
We lazen al over de eerste ‘overheids-reddingsdienst’ waarbij het landsbestuur helaas onbruikbare boten beschikbaar stelde. Maar dat was in 1809. Wat zou de reden kunnen zijn dat de KNRM anno 2024 nog steeds zo vasthoudt aan dit uitgangspunt?
Volgens de KNRM zelf is er nu, 200 jaar later, nog steeds geen financiële reden om subsidie aan te vragen. Voor de KNRM werkt het financieringsmodel eenvoudigweg nog altijd goed. En dat lijkt te kloppen: in 2022 waren de inkomsten volgens het CBF, de organisatie die ‘goede doelen’ controleert, 17 miljoen en was de reserve van de KNRM 111 miljoen.
Trots is een belangrijke troef van de reddingsmaatschappij: ‘Succesvolle reddingen en het bijzondere, zelf ontwikkelde reddingmaterieel zorgden voor toenemend vertrouwen en trots onder vrijwilligers en donateurs.’, aldus de organisatie. Een andere reden voor het succes is dat de organisatorische lijnen kort zijn. Ook donateurs waarderen dat. Er is aandacht voor mensen en veiligheid, zonder opgelegde dwang of regulering van buitenaf.
Waar het nodig is, past de KNRM overheidsregels toe op een manier die past bij de cultuur van de reddingmaatschappij. Er wordt meer gestuurd op gedrag dan op regels.
Het motto van de KNRM is: vrijwillige bijdragen, vrijwillige bemanningen en kosteloze hulp.
Ook Britse reddingsdienst onafhankelijk
Niet alleen de KNRM wil geen financiering vanuit de overheid, ook de Engelse RNLI weigert dit. Op de RNLI-website lezen we dezelfde onderbouwing als bij onze nationale dienst. Maar op diverse internet-platforms geven de Britten graag hun ongezouten mening en veel lof voor de overheid valt daar niet te lezen. Een Britse RNLI-liefhebber noemt dat de regering volgens hem vijftien lagen onbekwaam management zou introduceren, de vloot zou halveren en de kosten zou verdubbelen.
Een iets genuanceerde reageerder geeft aan dat het de dienst kwetsbaar zou maken voor bezuinigingen en vreest voor bemoeienis met aanbestedingen van de boten die de Britse reddingsdienst zelf bouwt en ook exporteert, wat overigens een goed verdienmodel is. Er wordt genoemd dat de RNLI als politie zou moeten optreden en niet als redders van mensenlevens. Kortom veel angst voor een ambtenarencultuur.
Reddingsdienst niet alleen
Of deze angst terecht is valt te betwijfelen. Zo financiert de Britse overheid weldegelijk reddingsdiensten langs de kust. Engeland heeft de Royal Air Force, de Coastguard en de Marine die allen ook Search And Rescue (SAR-)taken uitvoeren. En zo is het in Nederland ook geregeld: buiten het bereik van de KNRM is de kustwacht verantwoordelijk voor SAR-activiteiten. Onze Kustwacht is een zelfstandige organisatie die gefinancierd wordt vanuit zes verschillende Ministeries en bestuurd wordt door Defensie. Maar hoe dat precies zit, dat is weer een ander verhaal.
Dit bericht is geschreven door Klaas Wiersma, onafhankelijk watersport journalist voor Nauticlink. Wil je reageren op dit bericht? Laat hieronder een reactie achter of stuur Klaas Wiersma een e-mail via nieuwsdienst@nauticlink.com of contact hem via linkedin
