Informatie voor de watersporter

Het orka-mysterie

Zegt de naam Keiko u iets? Die had de hoofdrol in de film Free Willy. Ach ja…, Free Willy, dat was in 1993 een kaskraker. Met de soundtrack ‘Will You Be There’ van Michael Jackson. Eén van de in het wild gevangen orka’s, die kunstjes moeten vertonen in betonnen bassins. Die beesten hebben daar af en toe zo tabak van, dat ze bij wijze van revanche mensen doden. De Amerikaanse keten van zeezoogdierparken SeaWorld, die enkele tientallen orka’s bezit, en ook ‘verhuurt’ aan een park op Tenerife (Loro Parque), noemt dat geen ‘aanvallen’ maar ‘ongelukken’. Maar dat blijft toch even de vraag. Dezelfde vraag of de orca-incidenten met zeiljachten langs de Spaanse kust (video), die afgelopen maand zelfs leidden tot een vaarverbod, nu voortkwamen uit speelsheid, of voortplantingsdrift, dan wel een gecoördineerde vergelding waren voor het verlies van leefgebied of ‘familieleden’. Door toedoen van de visserij bijvoorbeeld. Opzet valt niet uit te sluiten.

Wie zich in de orka verdiept, belandt in een wereld van strijd tussen verdedigers van de natuur en exploitanten van de natuur. Neem de ‘Morgan-rel’ in 2010. Daar kwam de Tweede Kamer nog aan te pas. Internet verschaft uit verschillende hoeken – ook wetenschappelijke – een intrigerend beeld van – na de mens – één van de slimste zoogdieren op deze planeet. Wezens met menselijke trekjes die leven in sociale structuren, onderling communiceren, samenwerken, hun sexuele behoeften hebben, en ja, zelfs suïcidale neigingen zouden kunnen vertonen. Kortom, een gevoelsleven (of wat daarop lijkt) valt niet uit te sluiten. Ook uit de SeaWorld geschiedenis leer je veel over het functioneren van deze zoogdieren, maar dat is bepaald geen verhaal om vrolijk van te worden. Of hier Morgan gescheiden van haar kalf.

Dat orka’s hun opgelopen frustratie, stress en depressie ‘ook wel eens willen uiten’, blijkt uit een reeks van incidenten, waarvan beelden bestaan: let op de paniek op de kant bij onverwacht gedrag, een trainer die in het water wordt gesleurd, en orka ‘Orky’ die – per ongeluk of expres – bovenop de trainer springt. Die wonderwel overleeft. Maar niet altijd. Op Kerstavond 2009 werd Alexis Martinez in het Loro Parque gedood door het volwassen mannetje Keto. Een beest waarmee men voor een endoscopie zo mee omging (hij had verfbladders van het bassin gegeten). En nauwelijks twee maanden later doodde de bij IJsland in het wild gevangen Tilikum op 24 februari Dawn Brancheau in SeaWorld Orlando. Zij was Tilikum’s derde (..) slachtoffer. In 2013 verscheen er een film over Tilikum’s tragische leven: Blackfish

De bloedstollende beelden uit 2006 van de leven-op-dood-strijd van SeaWorld-trainer Ken Peeters met het vrouwtje Katsaka, maken indruk. Niet in de laatste plaats om de ongelooflijke kalmte die de man weet op te brengen, maar ook vanwege de manier waarop hij zijn aanvaller benadert: hij blijft het beest rustig toespreken zonder te schreeuwen. Hij benadert het beest in feite als een mens, en weet uiteindelijk te overleven. De Huftinton Post publiceerde er ook een spannend verslag van (Google vertaling). Katsaka was kort daarvoor gescheiden van haar jonge kalf Kalia, die in het bassin ernaast om haar riep. Volgens journalist Tim Zimmerman in Blood in the Water zou agressief gedrag van orka’s in gevangenschap het gevolg zijn van gefrustreerde instincten, het gemis van sociale structuur, en een slechte gezondheid.

Biologen hebben geen verklaring voor de incidenten met de zeiljachten van afgelopen zomer, die als ‘aanvallen’ werden ervaren en soms ten koste gingen van het roer. Op de wetenschappelijke site Marine Technology News lezen we dat bioloog en opvarende van één van de getroffen jachten, Victoria Morris het gevoel had, dat het echt om een gecoödineerde aanval ging: “Het geram tegen de kiel – ik dacht dat de boot zou kapseizen – en het geluid was angstaanjagend. De orka’s floten naar elkaar. Om er doof van te worden en zo hard, dat we aan boord tegen elkaar moesten schreeuwen.”

Wellicht is de afstand tussen mens en orka kleiner, dan we in onze hoogmoed vermoeden. Na zo’n mini-onderzoekje, zou je bijna concluderen, dat die orka-familie langs de Spaanse kust een ‘goede reden’ gehad moet hebben om bij herhaling tot de aanval over te gaan. Orka’s die ons een lesje proberen te leren… Misschien wel het lesje dat het mysterie van de orka en dat van de mens elkaar weinig ontlopen.

Met vriendelijke groet,

Bert Kuijpers,
schipper van Nauticlink

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Ontvang wekelijks ons watersportnieuws-overzicht